Học thuyết đại diện (Agency Theory)

Học thuyết đại diện (Ross, 1973; Jensen và Meckling, 1976) phân tích mối quan hệ mâu thuẫn phụ thuộc giữa chủ doanh nghiệp (cổ đông) và các nhà quản lý (ban lãnh đạo, quản lý) trong doanh nghiệp. Trong đó, cổ đông, được gọi là người ủy quyền (principal), ủy thác cho các nhà quản lý, được gọi là người được ủy quyền hay đại diện (agent), thực hiện hoạt động điều hành và quản lý doanh nghiệp theo lợi ích của cổ đông.

Doanh nghiệp quản lý (managerial firms) và sự tách rời giữa quyền sở hữu và quyền quản lý

Trong các doanh nghiệp quản lý, vốn nằm trong tay cổ đông, nhưng hoạt động kinh doanh lại được kiểm soát bởi các nhà điều hành và quản lý được trả lương. Sự tách rời giữa quyền sở hữu và vai trò của cổ đông (là chủ nhưng không tham gia điều hành và quản

Cấu trúc sở hữu (ownership structure) của doanh nghiệp quản lý

Cùng với sự tách rời quyền sở hữu và quyền quản lý, yêu cầu về phát triển về quy mô cũng như đầu áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất khiến nhu cầu về vốn của doanh nghiệp tăng mạnh vượt khỏi khả năng tài chính của một cá nhân. Điều này dẫn

Bản chất mối quan hệ đại diện giữa cổ đông và nhà quản lý (principal-agent relationship)

Mối quan hệ đại diện giữa cổ đông và nhà quản lý được minh họa trong hình dưới đây. Trong đó mỗi bên chạy theo mục đích riêng của mình và thực hiện những hoạt động nhằm đảm bảo lợi ích của mình. Quan hệ đại diễn giữa cổ đông và nhà quản lý Nguồn:

Chi phí đại diện (agency costs) trong doanh nghiệp

Trong mối quan hệ đại diện giữa các bên, cổ đông vốn theo đuổi các mục đích khác với nhà quản lý và có quyền cách chức thay đổi nhà quản lý, nhưng lại tiếp cận được ít thông tin về doanh nghiệp hơn những người này do không trực tiếp tham gia vào hoạt

Thái độ linh động của nhà quản lý (dynamic principal-agent relationship)

Như đã phân tích, mọi quyết định và hành động của nhà quản lý diễn ra theo nguyên tắc tối đa hóa tiện ích; tuy nhiên, nhà quản lý bị ràng buộc bởi khả năng bị cách chức, đuổi việc hay phạt từ phía các cổ đông. Là người có suy tính (human rational behavior),

Thái độ tối đa hóa doanh thu (revenue maximization) của nhà quản lý trong doanh nghiệp

Nhằm đạt được các mục đích của mình về lương thưởng, quyền lực, danh vọng và nghề nghiệp, nhà quản lý thường không theo đuổi mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận, mà có xu hướng thể hiện thái độ theo đuổi mục đích tối đa hóa doanh thu của doanh nghiệp (Baumol, 1959). Các

Thái độ tối đa hóa tiện ích (self-seeking interests) thỏa mãn mục đích cá nhân của nhà quản lý

Theo nghiên cứu của Williamson (1963), nhà quản lý có quyền tùy quyết lớn và nắm quyền kiểm soát một số chi phí của doanh nghiệp cho phép thỏa mãn các mục đích riêng của nhà quản lý, theo nguyên tắc tối đa hóa tiện ích (self-seeking interests) của anh ta, về về thu nhập,

Thái độ tối đa hóa tăng trưởng (growth maximization) của nhà quản lý trong doanh nghiệp

Mục tiêu khác tối đa hóa tăng trưởng, cùng với tối đa hóa doanh thu và tối đa hóa tiện ích, cho phép nhà quản lý đạt được các mục tiêu cá nhân về danh vọng, quyền lực và an toàn nghề nghiệp là phát triển doanh nghiệp mà mình đang lãnh đạo, nhưng theo

Giải pháp đối với vấn đề đại diện (agency problem) trong quan hệ cổ đông – nhà quản lý doanh nghiệp

Các vấn đề trọng tâm và toan tính của các bên trong mối quan hệ đại diện dẫn đến mâu thuẫn tiềm ẩn trong doanh nghiệp quản lý, và giải pháp giải quyết thông qua sự điều tiết của cơ chế thị trường, cụ thể của thị trường tài chính và thị trường lao động.