Học thuyết ra quyết định (Decision Theory)

Nghiên cứu hoạt động ra quyết định trong tổ chức nằm giữa hai thái cực. Thứ nhất là vấn đề chuyển đổi giữa mô hình hành vi cá nhân và lý thuyết hành vi một hệ thống gồm các cá nhân đó. Thứ hai, đây là một phần trong nghiên cứu về tổ chức nhằm giải thích các hành động tập thể và có tổ chức của một tổ chức.

Tổng quan về học thuyết ra quyết định cá nhân (individual decision-making theory)

Các nghiên cứu trước đây về con người và tâm lý học đã hình thành 3 nhánh của học thuyết ra quyết định cá nhân của con người (individual decision-making theory), bao gồm: (i) học thuyết quyết đinh tiêu chuẩn (normative), (ii) học thuyết quyết định mô tả (descriptive), và (iii) học thuyết ra quyết

Đặc điểm của học thuyết ra quyết định của doanh nghiệp (organizational decision-making)

Về cơ bản, học thuyết ra quyết định của tổ chức và học thuyết hành vi cá nhân được xây dựng từ cơ sở lý luận chung. Thực tế, quá trình ra quyết định của cá nhân và tổ chức có nhiều điểm tương đồng, vìcác quyết định trong tổ chức được các cá nhân

Các tác nhân tham gia ra quyết định và vai trò của người ra quyết định

Theo quan điểm tâm lý học, doanh nghiệp là một loại hình tổ chức, được định nghĩa là một liên minh các cá nhân hay các nhóm người (gọi chung là các tác nhân), trong đó mỗi tác nhân theo đuổi mục đích riêng của họ (Simon, 1959; Cyert và March, 1963). Mở rộng khái

Khả năng tư duy hoàn hảo và giới hạn (perfect and bounded rationality) của tác nhân kinh tế

Trong thời kỳ sơ khai kinh tế học cổ điển, các tác nhân kinh tế được giả định có khả năng tư duy toàn diện (perfect rationality), từ đó đưa ra được các quyết định và lựa chọn tốt nhất. Tiếp cận khoa học quản trị và kinh tế theo quan điểm tâm lý học, Simon (1961) phát triển khái niệm tư duy giới hạn (bounded rationality) đối lập với giả thuyết khả năng tư duy toàn diện (perfect rationality), theo ông: “con người có khả năng tư duy, nhưng chỉ mang tính giới hạn (trang xxiv), do bị giới

Xác định mục tiêu và giải quyết mẫu thuẫn mục tiêu trong doanh nghiệp

Các nhà nghiên cứu hành vi phủ nhận cách tiếp cận doanh nghiệp chỉ theo đuổi một mục tiêu duy nhất; mà là doanh nghiệp đa mục tiêu (có thể mâu thuẫn nhau) và gồm các nhà ra quyết định có tư duy giới hạn, luôn thể hiện thái độ thỏa mãn trong các quyết

Kỳ vọng (aspiration level) và thái độ thỏa mãn (satisficing behaviour) của người đại diện (agent) ra quyết định

Động lực cho một hoạt động nào đó của doanh nghiệp nhằm đạt được một mục tiêu nào đó thương bắt nguồn từ các kỳ vọng, nhu cầu, áp lực đối với người đại diện ra quyết định. Hoạt đông trên ngừng ngay khi những yếu tố tạo nên động lực đó được thỏa mãn.

Động lực (motivations) – nguồn gốc hành vi và thay đổi hành vi của nhà quản lý

Động lực là “những lý do nền tảng của hành vi” (the reasons underlying behavior) (Guay và các cộng sự, 2010, trang 712). Baron (1991) định nghĩa động lực như các quy trình nội bộ kích hoạt, hướng dẫn và duy trì hành vi, đặc biệt các hành vi có mục đích của con người.

Cơ chế điều chỉnh và thích nghi hành vi ra quyết định của các cá nhân trong doanh nghiệp

Làm thế nào để doanh nghiệp thích nghi phù hợp với hành vi của các nhà quản lý cá nhân?; Làm thế nào để thiết lập và duy trì các nhân tố có ảnh hưởng đến hoạt động ra quyết định? Simon phân biệt hai phần chính của cơ chế hoặc các khía cạnh ảnh

Quy trình ra quyết định tư duy (Rational-Comprehensive method) và quyết định ở các cấp quản lý trong doanh nghiệp

Theo quy trình ra quyết định tư duy (Rational-Comprehensive method) của Simon (1960), mọi tiến trình ra quyết định đều phải qua bốn giai đoạn gồm tư duy, thiết lập và lựa chọn (three-phase model of intelligence, design, and choice). Mô hình này được các nghiên cứu sau đó phát triển thêm giai đoạn thứ tư thường gọi là giai đoạn thực hiện (implementation phase) hay kiểm duyệt lại (review phase) (Simon, 1977).

Phương pháp ra quyết định so sánh liên tục từng bước nhỏ (method of successive limited comparison)

Phương pháp ra quyết định so sánh liên tục từng bước nhỏ (method of successive limited comparison) hay phương pháp nhánh (branch method) được Lindblom (1959) đề xuất và xây dựng khác biệt với phương pháp ra quyết định tư duy (Rational-Comprehensive method) hay phương pháp gốc (root method). Một cách khái quát, đây là

Mô hình quyết định theo quyền lực trong doanh nghiệp

Trường phái Michel Crozier (Crozier, 1962; Crozier et Friedberg, 1977) có đóng góp to lớn trong việc xây dựng lý thuyết tổ chức, với mô hình ra quyết định theo quyền lực trong doanh nghiệp. Khác với các lý thuyết trước, lý thuyết của Crozier đặt khái niệm hệ thống xã hội trong một tổng

Phương pháp ra quyết định thùng rác (garbage can model) trong doanh nghiệp

Quyết định là kết quả không thể đoán trước của những dòng vấn đề, giải pháp, cơ hội lựa chọn, những người tham gia có mặt tại cùng một thời điểm trong “thùng rác”. Thành phần chính gồm các quyết định - vấn đề, giải pháp, người tham gia và cơ hội lựa chọn được “tách riêng” (Weick, 1976). Những người tham gia có thể thúc đẩy xây dựng các vấn đề mà họ đã có một giải pháp. Giải pháp này phụ thuộc vào cơ hội quyết định nhiều hơn là đặc điểm của vấn đề. Các câu hỏi